(សៀមរាប)៖ សារមន្ទីរកុលាលភាជន៍អង្គរភូមិតានី ជាសារមន្ទីរដំបូងនៅកម្ពុជាដែលបានសាងសង់ឡើងនៅលើទីតាំងស្ថានីយបុរាណវិទ្យាផ្ទាល់ ដែលកាលពីកំឡុងសតវត្សទី១០-១១ ក្នុងសម័យអង្គរ ទីនេះជាទីតាំងឧស្សហកម្មផលិតកុលាលភាជន៍ខ្មែរសម្រាប់បម្រើក្នុងជីវភាពរស់នៅរបស់បុព្វបុរសខ្មែរ។
សារមន្ទីរកុលាលភាជន៍អង្គរភូមិតានី មានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិតានី ឃុំរុនតាឯក ស្រុកបន្ទាយស្រី ខេត្ដសៀមរាប ចម្ងាយប្រមាណ៣២គីឡូម៉ែត្រ ភាគឦសានក្រុងសៀមរាប។
បើតាមអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា សំណល់ទួលបុរាណ បំណែកកុលាលភាជន៍រាប់លានបំណែក គ្របដណ្ដប់នៅលើផ្ទៃទំនប់ដែលមានប្រវែងប្រហែល៩០០ម៉ែត្រ មានសារសំខាន់ណាស់ក្នុងការស្រាវជ្រាវវិស័យកុលាលភាជន៍ខ្មែរ ដែលវិស័យនេះទើបមានការចាប់អារម្មណ៍ពីសំណាក់អ្នកស្រាវជ្រាវ ក្រោយប្រទេសកម្ពុជាមានសុខសន្ដិភាពបរិបូរណ៌មកនេះ ដែលមុនសម័យសង្រ្គាម មានការសិក្សាតិចតួចនៅឡើយ។
ដោយយល់ថាបណ្ដុំឡបុរាណភូមិតានី មានសារសំខាន់លើសិក្សាស្រាវជ្រាវវិស័យកុលាលភាជន៍ខ្មែរ អាជ្ញាធរជាតិអប្សរាបានកំណត់ព្រំតំបន់ការពារឡបុរាណសម័យអង្គរ ក្នុងទំហំផ្ទៃដី៣៤ហិកតា គ្របដណ្ដប់លើទំនប់បុរាណប្រវែង៩០០ម៉ែត្រ ដែលមានក្រុមឡចំនួន៥ក្រុម (ក្រុមក ក្រុមខ ក្រុមគ ក្រុមឃ ក្រុមង) ក្នុងនោះមាន២៧ទួលឡបុរាណ និងត្រពាំងបុរាណតូចធំជាច្រើន ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវសន្មតថាជារណ្ដៅដីឥដ្ឋសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់សង្វាក់ផលិតកម្មកុលាលភាជន៍នៅឡតានីផ្ទាល់។
សារមន្ទីរនេះគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលតាំងបង្ហាញកុលាលភាជន៍ច្រើនប្រភេទ ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកបុរាណវិទ្យារកឃើញពីរណ្ដៅកំណាយបុរាណវិទ្យាពីបណ្ដុំឡបុរាណនានាជុំវិញ និងក្នុងតំបន់អង្គរ ក្នុងនោះមានដូចជាស្ថានីយឡបុរាណអន្លង់ធំ ខ្នារពោធិ៍ សរសី បង្កោង រួមទាំងឡតានីផ្ទាល់ មកដាក់តាំងបង្ហាញនៅសារមន្ទីរនេះ។
លោក វង្ស សាវុទ្ធី បុគ្គលិកបច្ចេកទេសសារមន្ទីរកុលាលភាជន៍អង្គរភូមិតានី នាយកដ្ឋានអភិវឌ្ឍន៍វប្បធម៌និងបទដ្ឋានបេតិកភណ្ឌនៃអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា បានឱ្យដឹងថា កុលាលភាជន៍ទាំងអស់នេះប្រាប់ឱ្យយើងដឹងបន្ថែមពីជីវភាព របៀបរបបរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ពាណិជ្ជកម្ម និងការវិវឌ្ឍនៃសិប្បកម្មកុលាលភាជន៍របស់បុព្វបុរសខ្មែរសម័យអង្គរ។
លោកបន្ដថា ក្រៅពីប្រាសាទ ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធ បារាយណ៍ដែលជាភស្ដុតាងនៃអារ្យធម៌អង្គរ កុលាលភាជន៍ក៏ជាផ្នែកមួយនៃភាពសម្បូររុងរឿងរបស់បុព្វការីខ្មែរដែលកូនខ្មែរគ្រប់រូបពុំគួរមើលរំលងឡើយ។ ដូចបានជ្រាបហើយថា ព័ត៌មានពីសិលាចារឹករៀបរាប់អំពីព្រឹត្ដិការណ៍ផ្សេងៗនៃព្រះមហាក្សត្រ ព្រះរាជគ្រូ បុរោហិត អភិជន គ្រឿងដង្វាយជាខ្ញុំបម្រើ និងភស្ដុភារផ្សេងៗចំពោះប្រាសាទ ពុំផ្ដោតសំខាន់លើជីវភាពប្រចាំថ្ងៃទេ ក្រៅតែអំពីចម្លាក់លិបនៅថែវប្រាសាទបាយ័ន្តនោះ។ ការសិក្សាស្វែងយល់អំពីកុលាលភាជន៍ អាចឱ្យយើងស្វែងយល់បន្ថែមអំពីសង្គមមនុស្សសម័យបុរាណបន្ថែមលើចម្លាក់លិបនៃប្រាសាទបាយ័ន្ត។
លោក វង្ស សាវុទ្ធី បានអំពាវនាវ និងលើកទឹកចិត្តឱ្យភ្ញៀវទេសចរជាតិ-អន្ដរជាតិ ងាកទៅរកសារមន្ទីរផ្សេងៗទៀតក្នុងតំបន់សៀមរាប ជាពិសេសសារមន្ទីរកុលាលភាជន៍អង្គរភូមិតានី ដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹងអំពីវិស័យកុលាលភាជន៍ខ្មែរដែលមានតាំងបង្ហាញក្នុងសាលពិព័រណ៌សារមន្ទីរ ហើយក្រៅពីសមុច្ច័យដែលតាំងបង្ហាញភ្ញៀវទេសចរអាចដើរទស្សនាបណ្ដុំឡបុរាណទាំង៥ក្រុម ទេសភាពវាលស្រែ ព្រៃឈើ និងជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងតំបន់ការពារឡបុរាណភូមិតានីបាន។
លោក វង្ស សាវុទ្ធី បានបន្ថែម ដោយហេតុថាបច្ចុប្បន្ននេះតំបន់សៀមរាប-អង្គរ ជាតំបន់ដែលមានជំរើសទេសចរណ៍ច្រើន ហើយភ្ញៀវទេសចរគ្រប់រូប គឺសំដៅតែតំបន់ប្រាសាទបុរាណសំខាន់ៗក្នុងរាជធានីអង្គរ ដែលធ្វើឱ្យប្រាសាទសំខាន់ៗខ្លះមានភ្ញៀវទេសចរច្រើនកកកុញ ដែលអាចរងផលប៉ះពាល់តិច ឬច្រើនចំពោះប្រាសាទ។
លោកបានផ្ដល់ជាគំនិតថា ភ្ញៀវទេសចរគួរងាកមកចាប់អារម្មណ៍លើវិស័យផ្សេងៗនៃអារ្យធម៌អង្គរ ព្រោះអារ្យធម៌អង្គរពុំមែនមានតែប្រាង្គប្រាសាទ ឬបារាយណ៍នោះទេ តែយើងគួរសិក្សាស្វែងយល់បន្ថែមលើវិស័យផ្សេងទៀត ដែលទ្រទ្រង់ឱ្យអារ្យធម៌អង្គររីកចម្រើនថ្កុំថ្កើងឡើង ឧទាហរណ៍វិស័យកុលាលភាជន៍នេះជាដើម៕
