(វ៉ាស៊ីនតោន)៖ អ៉ីរ៉ង់ កាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែមីនា បានព្រមានថាការវាយប្រហារណាមួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ឬសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិក នឹងបង្ខំឱ្យទីក្រុងតេហេរ៉ង់សម្រេចចិត្តផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ បន្ទាប់ពីទទួលបានការគំរាមពី ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ។ លោក ត្រាំ កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមីនា បានព្រមាននៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយទូរទស្សន៍ NBC News ថាវាអាចនឹងមានការទម្លាក់គ្រាប់បែក ឬក៏ដាក់ទណ្ឌកម្មបន្ទាប់បន្សំ ប្រសិនបើអ៉ីរ៉ង់ មិនព្រមចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរថ្មីមួយជាមួយទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនទេនោះ។

ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការគំរាមនេះ មេដឹកនាំកំពូលអ៉ីរ៉ង់ លោក Ayatollah Ali Khamenei បាននិយាយថាប្រសិនបើលោក ត្រាំ ពិតជាធ្វើតាមការសម្លុតគំរាមដោយទម្លាក់គ្រាប់បែកលើអ៉ីរ៉ង់ពិតមែន នោះអ៉ីរ៉ង់នឹងសងសឹកវិញ ដាច់ខាត។ លោក Khamenei មិនបានបញ្ជាក់លម្អិតថាតើអ្វីទៅជាជម្រើសសងសឹករបស់អ៉ីរ៉ង់ឡើយ។ តែលោក Ali Larijani ជាទីប្រឹក្សារបស់មេដឹកនាំកំពូលអ៉ីរ៉ង់រូបនេះ បានព្រលយថាអ៉ីរ៉ង់មិនមែនកំពុងដើរឆ្ពោះទៅរក ការផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរឡើយ តែបើរងការវាយប្រហារណាមួយពីសំណាក់សហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តអាមេរិក តួយ៉ាងគឺអ៉ីស្រាអែល នោះអ៉ីរ៉ង់គ្មានជម្រើសអ្វីផ្សេងទេ មានតែបង្ខំចិត្តផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ពីព្រោះវាជា មធ្យោបាយការពារខ្លួន។

មេដឹកនាំអាមេរិក រួមជាមួយមេដឹកនាំអ៉ីស្រាអែល បានពិភាក្សាគ្នាដោយបើកចំហអំពីការវាយប្រហារតាមផ្លូវអាកាសលើរោងចក្រនុយក្លេអ៊ែរ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់របស់ៗអ៉ីរ៉ង់ ដូចជារោងចក្រថាមពល ប្រេង និងគីមីឥន្ធនៈ ជាដើម។ អស់រយៈពេលជាង ២ទសវត្សរ៍មកនេះ ទំនាក់ទំនងរបស់អ៉ីរ៉ង់ជាមួយលោកខាងលិចត្រូវបានកំណត់មួយផ្នែកធំ ដោយកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែររបស់អ៉ីរ៉ង់ និងកិច្ចប្រឹងប្រែងរារាំងកុំឱ្យតេហេរ៉ង់ផលិត ឬកាន់កាប់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ អ៉ីរ៉ង់តែងតែបដិសេធជារឿយៗថាខ្លួនមិនមានមហិច្ឆតា ឬក៏កំពុងផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយលោក ត្រាំ ស្បថចូលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីអាមេរិកនៅអាណត្តិទី២ ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗរបស់អ៉ីរ៉ង់ទាំងខាង នយោបាយ និងយោធា បានចាប់ផ្ដើមពិភាក្សាអំពីលទ្ធភាពនៃការផ្លាស់ប្ដូរគោលជំហរផ្លូវការរបស់អ៉ីរ៉ង់ពាក់ព័ន្ធនឹងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលមកទល់នឹងម៉ោងនេះ អ៉ីរ៉ង់នៅតែបន្តប្រកាន់ខ្ជាប់ការប្រកាសប្រាប់គេឯងថាខ្លួនគ្មានមហិច្ឆតា ផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរឡើយ ចំពោះមុខការកើនឡើងការគំរាមកំហែង។ ជាពិសេសស្របពេលសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួនដូចហេសបូឡានៅលីបង់ និងក្រុមហាម៉ាសនៅហ្កាហ្សា ត្រូវបានអ៉ីស្រាអែលបង្រ្កាបយ៉ាងចាស់ដៃ ហើយរបបដឹកនាំ របស់លោក Bashar al-Assad នៅស៊ីរីក៏បានដួលរលំទៅទៀតផង។

លោក Naysan Rafati ជាអ្នកវិភាគស្ដីពីអ៉ីរ៉ង់ម្នាក់មកពីស្ថាប័ន Crisis Group មានមូលដ្ឋានក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បាននិយាយថាវាមើលទៅហាក់ដូចជាមានគំនិត ២ផ្ទុយគ្នាក្នុងទីក្រុងតេហេរ៉ង់។ គំនិតទី១ នោះគឺការបើកចំហចំពោះ លទ្ធភាពចូលរួម ឬត្រឡប់ទៅរកកិច្ចចរចាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងនោះរួមមានទាំងកិច្ចចរចាស្ដីពីកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរ។ ចំណែក គំនិតទី២ គឺបើកចំហចំពោះលទ្ធភាពឆ្ពោះទៅរកការផលិតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ តាមព័ត៌មានចុងក្រោយបំផុត អ៉ីរ៉ង់មិនទាន់បានចាប់ផ្ដើមផលិតអាវុធ ឬគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរនៅឡើយទេ។ តែទោះជាបែបនេះក្ដី បន្ទាប់ពីលោក ត្រាំ ដកសហរដ្ឋអាមេរិកចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរអ៉ីរ៉ង់ JCPOA នៅឆ្នាំ២០១៨ អ៉ីរ៉ង់ត្រូវបានរាយការណ៍ថាបានបង្កើន ការចម្រាញ់សារធាតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម និងបង្កើនចំនួនម៉ាស៊ីនចម្រាញ់អ៊ុយរ៉ាញ៉ូម centrifuges។ លើសពីនេះ អ៉ីរ៉ង់ ក៏ត្រូវបានគេរាយការណ៍ដែរថាបានដំឡើងម៉ាស៊ីន centrifuges ថ្មីៗរាប់ពាន់គ្រឿង ជាការឆ្លើយតបទៅនឹង បណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិចដែលបានអនុម័តដំណោះស្រាយថ្កោលទោសប្រឆាំងនឹងខ្លួន នៅឯក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃទីភ្នាក់ងារថាមពលអាតូមិកអន្តរជាតិ (IAEA)។

រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន អ៉ីរ៉ង់កំពុងចម្រាញ់សារធាតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមកើនដល់កម្រិត ៦០ភាគរយ ធៀបទៅនឹងកម្រិត៩០ភាគរយ ដែលជាកម្រិតគ្រប់គ្រាន់អាចផលិតគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរមួយគ្រាប់ ខណៈ IAEA អះអាងថាអ៉ីរ៉ង់មានសារធាតុសំខាន់ៗ គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីផលិតគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរជាច្រើនគ្រាប់។ តាមលោក Naysan Rafati ការបង្កើនសកម្មភាពនុយក្លេអ៊ែរបានផ្ដល់ឱ្យអ៉ីរ៉ង់នូវទម្ងន់ ឬទឹកមាត់ប្រៃ នៅពេលនិយាយដល់កិច្ចចរចាជាមួយលោក ត្រាំ។ ប៉ុន្តែព្រមពេលជាមួយគ្នា វាក៏មានហានិភ័យសម្រាប់អ៉ីរ៉ង់ផងដែរ។ លោកបន្តទៀតថាតេហេរ៉ង់កំពុងចម្រាញ់សារធាតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមនៅក្បែរកម្រិតជិតអាចផលិតគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរ តែវាក៏ជំរុញឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក ឬអ៉ីស្រាអែល ឬក៏សម្ព័ន្ធមិត្តទាំង២នេះតែម្ដង ពិចារណាលើការប្រើប្រាស់ជម្រើសយោធា។

ដោយឡែក លោកស្រី Ellie Geranmayeh ជាអនុប្រធានកម្មវិធីមជ្ឈិមបូព៌ា និងអាហ្វ្រិកខាងជើងមកពីស្ថាប័ន European Council on Foreign Relations បាននិយាយថាក្នុងពេលដ៏ខ្លី ឬភ្លាមៗ អ៉ីរ៉ង់ទំនងជានឹងមិនបង្កើនការធ្វើសកម្មភាព នុយក្លេអ៊ែរធំដុំអ្វីនោះទេ លុះត្រាតែលោក ត្រាំ បង្កើនយុទ្ធនាការដាក់សម្ពាធជាអតិបរមាក្នុងកម្រិតខ្លាំងបំផុតមួយប្រឆាំងអ៉ីរ៉ង់។ លោកស្រីបន្ថែមថាសកម្មភាពនុយក្លេអ៊ែររបស់អ៉ីរ៉ង់ក៏ប្រហែលជាអាចនឹងថយចុះវិញផងដែរ ក្នុងករណីអាមេរិក ផ្ដោតជាអាទិភាពលើកិច្ចចរចាតាមផ្លូវការទូតដើម្បីបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹង។ ដូច្នេះវាមានន័យថាមានសេណារីយ៉ូ២ផ្សេងគ្នា អាចនឹងកើតឡើងអាស្រ័យលើថាតើលោក ត្រាំនឹងជ្រើសរើសយកជម្រើសយោធាដូចការសម្លុតគំរាម ឬក៏កិច្ចចរចា៕