(បរទេស)៖ កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី០៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៤ កងកម្លាំងសម្ព័ន្ធមិត្ត ឌិ អាល់ឡាយ (The Allies) បានបើកយុទ្ធនាការឈ្លានពានដ៏ធំមហាសាលមួយ ចេញពីចក្រភពអង់គ្លេសទៅ លើបណ្តោយឆ្នេរតំបន់ ន័រម៉ាន់ឌី (Normandy) នៃប្រទេសបារាំង ខណៈកាលនោះតំបន់អឺរ៉ុបមួយភាគធំ ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាល្លឺម៉ង់។ យុទ្ធនាការឈ្លាន ពាននោះ ជារឿយៗត្រូវគេស្គាល់ថាជាថ្ងៃ «ឌី-ដេ (D-Day)» ប៉ុន្តែមានមនុស្សមួយចំនួនតូចប៉ុណ្ណោះ ដែលដឹងអត្ថន័យពិតនៃពាក្យមួយនេះ ឬមួយក៏ដឹងថាអក្សរ «D» ក្នុងពាក្យនោះ តំណាងឲ្យអ្វី។

មានមតិជាច្រើនអះអាងថាអក្សរ «D» នោះ គឺគ្រាន់ជាអក្សរកាត់ជាន់គ្នាតំណាងឲ្យពាក្យ «Day (ថ្ងៃ)» ដែរតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែមតិដទៃៗទៀត បានលើកឡើងនូវអត្ថន័យផ្សេងៗ ដូចជា «Departure (ការចេញដំណើរ)», «Decision (ការសម្រេចចិត្ត)», និង «Doomsday (ថ្ងៃអវសាននៃពិភពលោក)» ជាដើម។

យ៉ាងណាក្តី បើយោងតាមយោធាសហរដ្ឋអាមេរិក «D-Day» គឺជាពាក្យសម្គាល់របស់យោធា ប្រើសម្រាប់បង្ហាញពី ថ្ងៃចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការ ណាមួយ។ ក្នុងករណីនេះអក្សរ «D» ក្នុងពាក្យ «D-Day» តាមពិតទៅមិនមានអត្ថន័យអ្វីទាំងអស់។ យោធាអាមេរិកក៏និយមប្រើពាក្យមួយទៀតគឺ «H-Hour» ដើម្បីសំដៅលើពេលវេលា ដែលប្រតិបត្តិការត្រូវចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃ «D-Day» ផងដែរ។

តាមរយៈការធ្វើបែបនេះ ជួយមិនឲ្យកាលបរិច្ឆេទពិតប្រាកដនៃប្រតិបត្តិការ ធ្លាក់ទៅក្នុងដៃអ្នកស៉ើបការណ៍របស់សត្រូវ ហើយវាក៏ល្អសម្រាប់នៅ ពេលដែលកាលបរិច្ឆេទពិតប្រាកដ នៅមិនទាន់ត្រូវកំណត់ថែមទៀតផង។ ក្រុមអ្នករៀបគម្រោងយោធា ក៏ប្រើប្រាស់សញ្ញាបូក-ដក ជាមួយលេខ សម្រាប់សម្គាល់ម៉ោងឬថ្ងៃ ដែលកើតឡើងមុនឬក្រោយ D-Day និង H-Hour ដែរ។

ឧទាហរណ៍៖ «D+2» មានន័យថា២ថ្ងៃក្រោយ D-Day ខណៈ H-1 សំដៅលើ១ម៉ោងមុន H-Hour។ ពាក្យសម្គាល់ទាំងនេះ អនុញ្ញាតឲ្យកងទ័ព រៀបចំខ្លួន ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព សម្រាប់ប្រតិបត្តិការរបស់ពួកគេ បើទោះបីពួកគេមិនទាន់ដឹងពី ពេលចាប់ផ្តើមពិតប្រាកដនៃប្រតិបត្តិការ ក៏ដោយ ហើយពាក្យទាំងនេះ ក៏ផ្តល់នូវភាពបត់បែន ក្នុងករណីដែលថ្ងៃចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការ ត្រូវផ្លាស់ប្តូរវិញផងដែរ។

គួរជម្រាបថា ប្រវត្តិប្រើប្រាស់ពាក្យទាំងអស់នេះ មិនមែនទើបតែនៅអំលុងសង្រ្គាមលោកលើកទី២ទេ គឺតាំងតែពីសម័យសង្រ្គាមលោកលើកទី១ មកម្ល៉េះ។ ខណៈយោធាអាមេរិកប្រើពាក្យ H-Hour និង D-Day សម្រាប់ប្រតិបត្តិការរបស់ពួកគេ ប្រទេសដទៃទៀត គឺមានពាក្យផ្ទាល់ខ្លួន របស់ពួកគេ។ ក្នុងសង្រ្គាមលោកលើកទី១ បារាំងបានប្រើប្រាស់ពាក្យ «ឡឺ ហ្សួរ ហ្ស៉ី (le Jour J)» ដែលស្មើនឹងពាក្យ «D-Day» របស់អាមេរិក ខណៈអង់គ្លេស ប្រើពាក្យ «Z-Day» និង «Zero Hour»។

ជិតមួយឆ្នាំក្រោយប្រតិបត្តិការឈ្លានពានឆ្នេរតំបន់ Normandy គឺថ្ងៃទី០៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤៥ ក្រុមសម្ព័ន្ធមិត្ត The Allies បានទទួលយកការចុះចាញ់ដោយឥតលក្ខខណ្ឌ របស់អាល្លឺម៉ង់ជាផ្លូវការ ហើយនាំទៅរកការបិទបញ្ចប់សង្រ្គាមលោកលើកទីពីរ នៅខាងទ្វីបអឺរ៉ុប៕