(សៀមរាប)៖ ព្រឹត្តិការណ៍ព្រះអាទិត្យរះចំកំពូលប្រាង្គកណ្ដាលនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត អ្នកស្រាវជ្រាវហៅព្រឹត្តិការណ៍នេះថា សមរាត្រី គឺជាពេលដែលយប់និងថ្ងៃមានរយៈពេលស្មើគ្នា។ សូមឈ្វេងយល់ពីហេតុដែលព្រះអាទិត្យរះចំកំពូលកណ្តាលនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនេះ។

លោក អ៉ឹម សុខរិទ្ធី បុរាណវិទូ បានពន្យល់ថា ចំណេះដឹងដែលសិក្សាអំពីព្រះអាទិត្យរះឡើងតាមកំពូលប្រាង្គកណ្តាលនៃប្រាសាទអង្គរវត្តនេះមិនមែនជារបកគំហើញថ្មីនោះទេ តែជាបទសិក្សាដែលអ្នកស្រាវជ្រាវធ្លាប់បានធ្វើឡើងជាបន្តបន្ទាប់ខ្លះៗមកហើយ។ បទសិក្សានោះគឺស្វែងយល់អំពីទំនាក់ទំនងរវាងសំណង់ស្ថាបត្យកម្មបុរាណនិងតារាសាស្ត្រ ដើម្បីបញ្ជាក់ថាវាមិនមែនជាហេតុចៃដន្យ ឬជាអព្ភូតហេតុអ្វីនោះទេ តែនេះជាការដឹងជាមុនផ្នែកតារាសាស្រ្តនៃអ្នកប្រាជ្ញបុរាណដែលដឹកនាំកសាងប្រាសាទអង្គរវត្ត។

ដើម្បីយល់ពីរឿងនេះ ជាដំបូងគេត្រូវសិក្សាពីទម្រង់នៃចក្រវាឡទូទៅ ហើយធៀបនឹងស្ថាបត្យកម្មនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត។ អ្នកប្រាជ្ញបុរាណបានរៀបចំអង្គរវត្តស្នងឱ្យរូបភាពបង្រួមរបស់ចក្រវាទ្បតាមទម្រង់រូបវន្ត ដូចជាការរៀបចំឱ្យមានមហាសមុទ្រនិងជួរភ្នំព័ទ្ធជុំវិញ មានទ្វីបទាំងបួននៅក្នុងចក្រវាទ្ប និងភ្នំព្រះសុមេរុនៅចំកណ្តាល ព្រមទាំងដំណើរវិវត្តន៍របស់ចក្រវាទ្បជាដើម។ យើងសូមយកចំណុចក្រោយនេះមកពិចារណាតាមរយៈក្បួនតារាសាស្ត្ររបស់ឥណ្ឌា អំពីអាយុកាលរបស់ចក្រវាឡដែលមានបែងចែកជា៤យុគបន្តបន្ទាប់គ្នា។ យុគគឺជាវដ្តសង្សារនៃចក្រវាឡទាក់ទងនឹងការកើត វិវត្តន៍ និងបាត់បង់ទៅវិញ។ ចន្លោះនៃយុគនីមួយៗមានអន្តរកាលមួយ ទើបកើតជាយុគថ្មីមួយទៀត។

មួយវដ្តនៃចក្រវាឡមាន៤យុគ ដែលស្មើនឹង៤,៣២០,០០០ឆ្នាំមនុស្សនៅលើផែនដី ស្មើនឹង១២,០០០ឆ្នាំទិព្យប្រើនៅលើឋានសួគ៌ (១ឆ្នាំទិព្យឬសួគ៌ស្មើនឹង៣៦០ឆ្នាំមនុស្សនៅលើផែនដី)។ មួយវដ្តនៃយុគនេះហៅថា មហាយុគ១។ រយៈពេល២,០០០មហាយុគស្មើនឹងកល្ប១ ហើយស្មើនឹង១យប់១ថ្ងៃរបស់ព្រះព្រហ្មដែលត្រូវស្មើនឹង៨,៦៤០,០០០,០០០ឆ្នាំមនុស្ស។

* មហាយុគចែកជា៤យុគតូចៗ ដូចមានខាងក្រោម៖

១. ក្រឹត្យយុគ (យុគមាស) មានអាយុកាល១,៧២៨,០០០ឆ្នាំមនុស្ស ស្មើនឹង៤,៨០០ឆ្នាំទិព្យ។ នាយុគនេះមនុស្សលោកមានអាយុវែងៗនិងមានសេចក្តីសុខបរិបូរណ៍។

២. ត្រេតយុគ (យុគប្រាក់) មានអាយុកាល១,២៩៦,០០០ឆ្នាំមនុស្ស ស្មើនឹង៣៦០០ឆ្នាំទិព្យ។ មនុស្សរស់នៅក្នុងយុគនេះមានអាយុវែងមធ្យម និងមានសេចក្តីសុខច្រើន។

៣. ទ្វាបរយុគ (យុគចំនួនលេខគត់គូ) មានអាយុកាល៨៦៤,០០០ឆ្នាំមនុស្ស ស្មើនឹង២,៤០០ឆ្នាំទិព្យ។ មនុស្សរស់នៅក្នុងយុគនេះមានអាយុវែងដែរ និងមានសេចក្តីសុខមធ្យម។

៤. កលិយុគ (យុគប្រកបដោយទោស ប្រកបដោយជម្លោះ) មានអាយុកាល៤៣២,០០០ឆ្នាំមនុស្ស ស្មើនឹង១,២០០ឆ្នាំទិព្យ។ មនុស្សរស់នៅក្នុងយុគនេះមានអាយុមិនច្រើន និងមានសេចក្តីសុខតិចតួច។ យុគនេះបានចាប់ផ្តើមហើយតាំងពីឆ្នាំ៣,១០៣មុនគ.ស.។

ទន្ទឹមនឹងនេះ តាមក្បួនតារាសាស្ត្រឥណ្ឌា គេបែងចែកពេលវេលាដោយគិតទៅតាមដំណើរព្រះចន្ទ និងព្រះអាទិត្យ ទើបកើតមានជាចន្ទគតិ និងសុរិយគតិ។ ក្នុងដំណើរមួយគោចររបស់ព្រះអាទិត្យនេះ មួយឆ្នាំត្រូវបែងចែកជា២ដំណើរ គឺចំនួន១៨៩ថ្ងៃ និងចំនួន១៧៦ថ្ងៃ។ ដោយសារអង្គរវត្តមានទាក់ទងនឹងវដ្តសង្សាររបស់ចក្រវាទ្ប នោះតួលេខនៃអាយុកាលរបស់យុគនីមួយៗ ទាក់ទងទៅនឹងទំហំប្រវែងនៃរចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗរបស់អង្គរវត្ត ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបានស្វែងរកឃើញកន្លងមក។

លោក អ៉ឹម សុខរិទ្ធី ពន្យល់តាមរយៈលទ្ធផលនៃស្រាវជ្រាវនោះថា ខ្នាតដែលស្ថាបត្យករនិងវិស្វករបុរាណប្រើ គឺហត្ថ។ ប្រវែងរបស់ហត្ថមិនដូចគ្នាទាំងអស់តាមជំនាន់រាជការនីមួយៗទេ ពោលគឺសម័យសាងសង់អង្គរវត្តនោះ រាជការប្រើខ្នាតរបស់ហត្ថមានប្រវែងស្មើ០.៤៣៦ម៉ែត្រ។

តាមខ្នាតនេះយើងអាចស្វែងយល់បានអំពីប្រវែងរចនាសម្ពន្ធសំខាន់ៗរបស់អង្គរវត្តដូច្នេះ៖

១. ចម្ងាយស្ពានហាលឆ្លងកសិន្ធុនៅមុខអង្គរវត្តមានប្រវែង៤៣៩.៧៨ហត្ថ

២. ចម្ងាយរានហាលចាប់ពីគុកតារាជ្យដល់ថែវទី២ប្រវែង៨៦៧.០៣ហត្ថ

៣. ចម្ងាយពីគុកតារាជ្យដល់ជណ្តើរទី១ឡើងបាកាន្តប្រវែង១២៩៦.០៧ហត្ថ

៤. ចម្ងាយពីមុខនាគដល់ប្រាង្គកណ្តាលបាកាន្តប្រវែង១៧៣៤.៤១ហត្ថ

៥. រចនាសម្ពន្ធនៅជាន់បាកាន្តដែលមានប្រាង្គប្រាំសាងទ្បើងកាត់កែងគ្នា ដែលមានប្រវែងលិច-កើតចំនួន១៨៩ហត្ថ និងជើងត្បូងប្រវែង១៧៦.៣៧ហត្ថ។ បើបូកចំនួនទាំងពីរ គឺសរុបបានចំនួន៣៦៥.៣៧ហត្ថ។

បើយើងលើកលែងការឃ្លៀងឃ្លាតខ្លះដោយចេតនា ដែលជាទំនៀមរបស់ជាងចេញ និងការបំពេញបង្គ្រប់ព្រមទាំងកាត់ចំនួនសេសសល់ចេញ តម្រូវឱ្យចំចំនួនគត់មកវិញ នោះយើងនឹងអាចយល់បានអំពីទំនាក់ទំនងនៃប្រវែងរចនាសម្ពន្ធសំខាន់របស់អង្គរវត្ត ទៅនឹងអាយុកាលរបស់យុគនៃវដ្តសង្សារបស់ចក្រវាឡ ទំនាក់ទំនងនោះអាចសង្ខេបមកដូច្នេះ៖

១. ចម្ងាយដំណើរលើស្ពានហាល អាចប្រមាណនឹងអាយុកាលរបស់កលិកយុគ ដែលមានរយៈពេល៤៣២,០០០ឆ្នាំ

២. ចម្ងាយដំណើរពីគុកតារាជ្យដល់ថែវទី២ អាចប្រមាណនឹងអាយុកាលរបស់ទ្វាបរយុគ ដែលមានរយៈពេល៨៦៤,០០០ឆ្នាំ

៣. ចម្ងាយដំណើរពីគុកតារាជ្យដល់ជណ្តើរទី១ឡើងបាកាន្ត អាចប្រមាណនឹងអាយុកាលរបស់ត្រេតយុគ ដែលមានរយៈពេល១,២៩៦,០០០ឆ្នាំ

៤. ចម្ងាយដំណើរពីមុខនាគដល់ប្រាង្គកណ្តាលបាកាន្ត អាចប្រមាណនឹងអាយុកាលរបស់ក្រឹត្យយុគ ដែលមានរយៈពេល១,៧២៨,០០០ឆ្នាំ

៥. រីឯប្រវែងនៅជាន់បាកាន្តដែលមានសំណង់កាត់កែងគ្នា សរុបគឺ៣៦៥ហត្ថ ដែលរោងទងកាត់កែងលិច-កើតមាន១៨៩ហត្ថ និងរោងទងជើង-ត្បូងមាន១៧៦ហត្ថ នោះវាត្រូវនឹងដំណើរគោចររបស់ព្រះអាទិត្យក្នុងរយៈពេល៣៦៥ថ្ងៃក្នុងមួយឆ្នាំ ដែលវិស័យតារាសាស្រ្តចែកជាពីរដំណើរគឺ១៨៩ថ្ងៃនិង១៧៦ថ្ងៃ។

* តើហេតុអ្វីបានត្រូវបែងចែកជាពីរដំណើរគោចរដូច្នេះ? ហើយមានអ្វីពាក់ព័ន្ធនឹងអង្គរវត្ត?

លោក អ៉ឹម សុខរិទ្ធីពន្យល់តាមក្បួនតារាសាស្រ្តថា ដោយសារក្នុងមួយឆ្នាំៗមានខែខ្លះថ្ងៃវែងជាងយប់ ហើយខែខ្លះទៀតយប់វែងជាងថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែក្នុងនោះមានខែពីរដែលពេលយប់និងថ្ងៃមានរយៈពេលស្ទើរតែស្មើគ្នានោះគឺ នៅពេលដែលព្រះអាទិត្យគោចរបាន១៨៩ថ្ងៃម្តង ដែលត្រូវនឹងថ្ងៃទី២០ឬ២១ ខែមីនា និងពេលដែលព្រះអាទិត្យគោចរបាន១៧៦ថ្ងៃម្តងទៀត ដែលត្រូវនឹងថ្ងៃទី២១ឬ២២ ខែកញ្ញា។ តាមក្បួនតារាសាស្រ្តសម័យទំនើប ហៅបាតុភូតនេះថា Equinox (មកពីភាសាទ្បាតាំង aequus មានន័យថាស្មើ និង nox គឺរាត្រី) ដែលមានគេប្រែសម្រួលជាភាសាជាតិថា «សមរាត្រី»។ យើងក៏អាចសម្គាល់បានអំពីបាតុភូតនេះបានដែរ។ បើយើងឈរបែរមុខទៅកើតត្រង់ ក្នុងវេលាណាដែលមានព្រះអាទិត្យរះទ្បើងចំពីមុខយើងត្រង់ បន្ទាប់មកទៀតរះទ្បើងត្រង់ចំកណ្តាលក្បាលយើង ហើយធ្វើឱ្យស្រមោលនិងតួខ្លួនត្រួតស៊ីគ្នា។

ដោយគន់គូរតាមក្បួនតារាសាស្ត្រនិងលោកធាតុវិទ្យានេះហើយ ដែលស្ថាបត្យករបុរាណកសាងអង្គរវត្តប្រៀបនឹងចក្រវាឡផង និងវដ្តសង្សាររបស់ចក្រវាទ្បផង ដោយយកប្រាង្គកណ្តាលនៃអង្គរវត្តជាគោលកណ្តាល និងជាចំណុចសូន្យសម្គាល់គោចររបស់ព្រះអាទិត្យ។ ក្នុងរវាង១៨៩ថ្ងៃនិងបន្ត១៧៦ថ្ងៃ ព្រះអាទិត្យនឹងមកដល់ចំណុចនេះម្តង។ តាមតម្រានេះហើយទើបក្នុងមួយឆ្នាំព្រះអាទិត្យតែងរះលូតទ្បើងត្រង់ តាមកំពូលកណ្តាលនៃអង្គរវត្ត២ដងក្នុងមួយឆ្នាំជាទៀងទាត់។

សមរាត្រីជាក់ស្តែងនាខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា វេលារសៀលម៉ោង២០និង០២នាទីម៉ោងសកល ដែលត្រូវនឹងវេលានៅស្រុកខ្មែរនាពេលទៀបភ្លឺថ្ងៃទី២៣ ខែកញ្ញាម៉ោង៣និង០២នាទី។ ប៉ុន្តែព្រឹត្តការណ៍នៃព្រះអាទិត្យរះចំកំពូលកណ្តាលប្រាសាទអង្គរវត្តនឹងកើតទ្បើងនៅព្រឹកព្រលឹមស្រាងៗនាថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧។ នេះជាការចៃដន្យមួយដែលព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃរះខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ នឹងត្រូវចំថ្ងៃចូលឆ្នាំថ្មីរបស់សាសនាឥស្លាម។

គួរជម្រាបថា សមរាត្រីលើកទី២ក្នុងឆ្នាំ២០២២នេះ នឹងឈានមកដល់នៅថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា៕