(ភ្នំពេញ)៖ កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងកម្ពុជា-ចិន ដែលទើបបញ្ចប់ការចរចា បានក្លាយជារឿងសាទរមួយសម្រាប់ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មរបស់កម្ពុជា ជាពិសេសផលិតកសិកម្ម។ តែក៏មានការមើលឃើញផងដែរថា បើកម្ពុជាមិនប្រឹងប្រែងកែសម្រួលបញ្ហា និងឧបសគ្គមួយចំនួន ដើម្បីបង្កើនសមត្ថភាពលើការផលិតទេនោះ កម្ពុជានឹងទទួលផលមិនបានច្រើននោះឡើយពីកិច្ចព្រមព្រៀងមួយនេះ។

បន្ទាប់ពីការផ្តួចផ្តើមរបស់សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា និង លោក លី ខឺជាំង នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន ក្នុងជំនួបទ្វេភាគីកាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៩ នៅទីក្រុងប៉េកាំង ការពិភាក្សាពីការបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីកម្ពុជា-ចិន ត្រូវបានធ្វើឡើង ដើម្បីពង្រីកការធ្វើពាណិជ្ជកម្មវិនិយោគ សេវា និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការឱ្យកាន់តែស៊ីជម្រៅជាងមុន សំដៅសម្រេចឱ្យបានគោលដៅពាណិជ្ជកម្មសរុប ១០ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកនៅឆ្នាំ២០២៣ តាមការកំណត់។

កិច្ចចរចាលើនីតិវិធី ការកំណត់ប្រភេទទំនិញជាដើម ត្រូវបានធ្វើចំនួន៣លើកតាមរយៈប្រព័ន្ធវីដេអូរវាងក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា និងចិន នៅក្នុងឆ្នាំ២០២០នេះ ហើយកិច្ចចរចានេះត្រូវបានប្រកាសបិទបញ្ចប់ទាំងស្រុងនៅក្នុងខែកក្កដានេះ។ គេរំពឹងថាការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាប្រវត្តិសាស្ត្រវាងកម្ពុជា និងចិន អាចនឹងធ្វើឡើងនៅចុងឆ្នាំ២០២០ ឬដើមឆ្នាំ២០២១ រវាងថ្នាក់ដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរ។

កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី ហៅថា FTA គឺជាការកិច្ចព្រមព្រៀងលើកលែងរបាំងពន្ធអាករទៅវិញទៅមករវាងប្រទេស និងប្រទេសដែលចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀង។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ គឺនឹងសម្រួលជាមួយរបាំងពន្ធអាករ ការកំណត់ចំនួនទំនិញ ដែលគេអាចយល់បានថា ជាការធ្វើសេដ្ឋកិច្ចបែបផែនទីផ្សារសេរី ឬ ក្នុងអត្ថន័យរួមបញ្ចូលសេដ្ឋកិច្ចតែមួយ។

ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះមិនត្រឹមតែការព្រមព្រៀងត្រឹមការលើកលែងរបាំងពន្ធអាករនោះទេ តែបានគ្របដណ្តប់លើវិស័យជាច្រើនទៀត មានដូចជាផ្នែកសេវាកម្ម វិនិយោគ កិច្ចសម្រួលពាណិជ្ជកម្ម ការលុបបំបាត់របាំងមិនមែនពន្ធគយជាដើម។

លោក សុខ សុភ័ក្ត្រ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងជាប្រធានក្រុមការងារចរចាបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ បានថ្លែងថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងកម្ពុជា និងចិន នឹងបើកឱកាសកាន់តែធំសម្រាប់កម្ពុជាក្នុងការនាំចូលផលិតផលកសិផល និងកសិផលកែច្នៃចូលទៅប្រទេសចិន ដោយមិនជាប់ពន្ធនោះឡើយ។

បើតាមលោក សុខ សុភ័ក្ត្រ ក្នុងមុខទំនិញរបស់កម្ពុជាប្រមាណ ៣៤០មុខ មានប្រមាណ ៩៥ភាគរយ នឹងលែងជាប់ពន្ធក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងនេះត្រូវបានចុះហត្ថលេខា។ ដោយឡែកមុខទំនិញប្រមាណជា ៥ភាគរយទៀត នឹងត្រូវលែងជាប់ពន្ធដែរក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំខាងមុខ។

លោកបណ្ឌិត គី សេរីវឌ្ឍន៍ អ្នកស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ច បានមើលឃើញថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងកម្ពុជា និងចិន វាជាពរជ័យមួយសម្រាប់កម្ពុជា ដែលមិនត្រឹមតែផ្តល់កាលានុវត្តន៍ភាពលើវិស័យពាណិជ្ជកម្មតែប៉ុណ្ណោះទេ។ តែវាក៏ជាកាលានុវត្តន៍ភាពលើការវិនិយោគ កសិកម្ម និងទេសចរណ៍របស់កម្ពុជាផងដែរ។

លោក គី សេរីវឌ្ឍន៍ បានមើលឃើញថា ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិន គឺជាភាពវ័យឆ្លាតមួយទៀតរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការបង្កើតប៉ូលពាណិជ្ជកម្មថ្មីមួយទៀត បន្ទាប់ពីប៉ូលពាណិជ្ជកម្មជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប។ ហើយនេះក៏ជាការជួយឱ្យកម្ពុជា អាចគេចចេញពីគំនាបសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសមហាអំណាចលោកខាងលិចផងដែរ។

អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចរូបនេះ បានគូសបញ្ជាក់ដូច្នេះ «វាជាសក្តានុពលមួយសម្រាប់យើង។ ពេលយើងចុះពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិនយើងនឹងមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចបន្តទៅមុខទៀត។ វា គឺជាឱកាសសម្រាប់កម្ពុជា»។

សម្រាប់លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវលើបញ្ហាពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងចិនមួយរូបដែរនោះ ក៏បានសាទរផងដែរ ចំពោះការសម្រេចបាននូវនយោបាយថ្មីក្នុងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយចិននេះ។ តែលោកនៅតែបារម្ភពីការត្រៀមខ្លួនមិនបានរួចរាល់របស់កម្ពុជា ធ្វើឱ្យការផលិតមិនបានខ្លាំង ហើយនាំឱ្យកម្ពុជាទទួលបានប្រយោជន៍តិចតួចពីពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ។

លោក សុខ ទូច បានលើកឡើងថា ក្រសួងពាក់ព័ន្ធមួយចំនួនត្រូវតែធ្វើការរួមគ្នា ដើម្បីជំរុញការផលិតរបស់កម្ពុជាឆ្លើយតបនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ។ បើតាមលោក សុខ ទូច ក្រសួងពាក់ព័ន្ធដែលត្រូវពង្រឹងការងារ ដើម្បីបង្កើនការផលិតនេះរួមមាន៖ ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា ក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ និងក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ។

លោក សុខ ទូច ក៏បានលើកពីបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនទៀត ដែលនាំឱ្យកម្ពុជាពិបាកពីការទាញយកប្រយោជន៍ពីពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះផងដែរ។ បញ្ហាប្រឈមនោះមានដូចជាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្ត, មូលដ្ឋានផលិតកម្ម និងថ្លៃដើមដឹកជញ្ជូនខ្ពស់ជាងប្រទេសជិតខាង, កង្វះធនធានមនុស្សក្នុងឧស្សាហកម្មធុនធ្ងន់ និងមធ្យម និងកង្វះបច្ចេកវិទ្យាទំនើប។

លោក សុខ ទូច ក៏បានផ្តល់ដំបូន្មានឱ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្នផងដែរ ចំពោះទំនិញប្រទេសជិតខាងបិទផ្លាកផលិតនៅកម្ពុជា ហើយនាំចេញទៅប្រទេសចិន។ បើតាមលោក សុខ ទូច ការធ្វើបែបនេះនឹងនាំឱ្យកម្ពុជាខាតបង់ធ្ងន់ធ្ងរណាស់។

ទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងចិន កាលពីឆ្នាំ២០១៨ សម្រេចបានទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៧,៤០០លានដុល្លារអាមេរិក នៅក្នុងនោះការនាំចេញរបស់កម្ពុជា ទៅចិនមានទំហំទឹកប្រាក់ ១,៣៧៧លានដុល្លារអាមេរិក កើនឡើង៣៧% និងនាំចូលពីចិនមានទំហំទឹកប្រាក់ ៦,០០០លានដុល្លារអាមេរិក គឺបានកើនឡើង២៦%។

លោក សុខ សុភ័ក្ដ្រ បានថ្លែងថា ក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីកម្ពុជា-ចិន ចូលជាធរមាន ការនាំទំនិញចេញរបស់កម្ពុជា ទៅកាន់ប្រទេសចិន នឹងកើនឡើងប្រមាណ ២៥ភាគរយបន្ថែមទៀត។

លោក សុខ សុភ័ក្ត្រ បានគូសបញ្ជាក់ថា ឯកសារកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ កម្ពុជាមានឧត្តមភាពច្រើនជាងចិន ហើយកម្ពុជាមានលទ្ធភាពនាំចេញផលិតផលរាប់រយមុខ ដែលសុទ្ធតែមានលទ្ធភាពផលិត ហើយនាំចេញបាន។ ប៉ុន្តែមានឧបសគ្គមួយចំនួន ដូចជាថ្លៃដើមផលិត ការដឹកជញ្ជូន គោលនយោបាយពន្ធដារ និងការវិនិយោគជាដើម៕

លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា

លោក សុខ សុភ័ក្ត្រ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម

លោក គី សេរីវឌ្ឍន៍ អ្នកស្រាវជ្រាវសេដ្ឋកិច្ច